काठमाडौं । अमेरिकी पूर्वराष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले अप्रिल २ मा १८० भन्दा बढी देशका वस्तुमा आयात कर बढाउने घोषणा गरेका छन्, जुन घोषणा अब म्यानमेड इकोनोमिक सुनामी को रूपमा चिनिँदैछ । विश्लेषकहरूले ट्रम्पको यो कदमलाई सन् १९३० को स्मुट–हाउले ऐनसँग तुलना गरेका छन्, जसले विश्वव्यापार ६६ प्रतिशतले घटाएर ठूलो मन्दी ल्याएको थियो ।
ट्रम्पले लागू गर्न लागेको यो नयाँ आयात कर यतिबेला ९० दिनका लागि स्थगित गरिएको छ । तर यसको प्रभाव अमेरिकी वित्तीय बजारदेखि विश्व अर्थतन्त्रसम्म गहिरो पर्ने देखिएको छ । विश्लेषकहरू चेतावनी दिँदै भन्छन्, यदि यस्तो नीतिले निरन्तरता पायो भने सन् २०२५ सम्म अमेरिका आर्थिक मन्दीमा फस्न सक्छ ।
ट्रम्पको नीतिका कारण अमेरिकी डलरको स्थायित्व र विश्व व्यापारको भविष्यमा समेत प्रश्न उठेको छ । यो अवस्थाले संसारलाई किन्डलबर्गर ट्र्याप मा पुर्याउने खतरा छ—जहाँ कुनै पनि ठूलो शक्ति विश्व अर्थतन्त्रको जिम्मेवारी लिन तयार हुँदैन ।
अमेरिकाको यस कदमविरुद्ध चीन, क्यानडा, र युरोपेली युनियनले जवाफी करको घोषणा गरिसकेका छन् भने केही देशले वार्तामार्फत समाधान खोज्ने इच्छा प्रकट गरेका छन् । यद्यपि चीनको प्रतिक्रिया विशेष महत्वपूर्ण मानिएको छ, किनभने ट्रम्पको मुख्य निशाना चीन नै देखिन्छ ।
पहिलो कार्यकालमा चीनका सामानमाथि व्यापक कर लगाएका ट्रम्पले अहिले फेरि ती नीतिलाई झन् कडा बनाउँदै चिनियाँ आयातमा १२५ प्रतिशतसम्म कर बढाएका छन् । जवाफमा चीनले पनि अमेरिकी वस्तुमा ८४ प्रतिशतसम्म कर लगाएको छ ।
चीनभित्र ट्रम्पको कदमप्रति विभिन्न धारणा रहे पनि धेरै विश्लेषकहरू सहमत छन् कि यदि अमेरिका उन्मुक्त पारियो भने उसले झन् आक्रामक नीति अपनाउनेछ । त्यसैले चीनले ३ रणनीतिमा ध्यान केन्द्रित गरिरहेको छ—
-
आर्थिक वृद्धि प्रवर्द्धन: कमजोर प्रदर्शनपछि चीनले सेप्टेम्बरमा आक्रामक आर्थिक प्रोत्साहन नीति ल्याएको छ । यद्यपि, आयात करका कारण जीडीपी वृद्धि र मुद्रास्फीतिमा असर पर्ने अनुमान गरिएको छ । त्यसैले ब्याजदर घटाउने, वित्तीय घाटा बढाउने जस्ता उपायमा विचार भइरहेको छ ।
-
घरेलु उपभोग वृद्धि: निर्यातमा निर्भरता घटाउँदै आन्तरिक माग बढाउने लक्ष्य लिइएको छ । उपभोग वृद्धिका लागि सरकारले विशेष नीति ल्याइसकेको छ, तर यसलाई प्रभावकारी बनाउन समय लाग्ने देखिन्छ ।
-
विश्व व्यापारमा सहकार्य: चीनले डेनमार्क, नर्वे, र दक्षिण कोरियासँग भिसामुक्त यात्रा सुविधा दिँदै स्वतन्त्र व्यापार विस्तारको संकेत दिएको छ । अन्य देशहरूसँग द्विपक्षीय/बहुपक्षीय साझेदारी गर्नुपर्ने आवश्यकता अझ बढेको छ ।
समग्रमा, ट्रम्पको आयात कर नीति केवल व्यापारिक निर्णय मात्र नभई भू–राजनीतिक प्रतिस्पर्धाको संकेत बनेको छ । विश्व अर्थतन्त्र नयाँ चरणमा प्रवेश गरिरहँदा चीनजस्ता ठूला राष्ट्रले आफ्नो आन्तरिक अर्थतन्त्र सुदृढ पार्दै स्थिरताको लागि अग्रणी भूमिका खेल्नुपर्ने अवस्था सिर्जना भएको छ ।
